Intern Bunkernummer
Mo M 03
Lokatie
Moerkerke
Toegankelijkheid
Bunker zit ingewerkt in een woning. Toegankelijkheid totaal onduidelijk
Aantal kamers
1 S-vormig toegangssas en 1 kamer voor telefonie
Type bunker
telefoniebunker
Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker is te vinden langs de Houtincwerve.
  • Hij zit ingewerkt in de voorlaatste woning op de rechter kant van de doodlopende wegel.
Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing voor deze bunker
  • Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Detail zone Lapscheure zuidelijk Damse Vaart tot Middelburg dubbelkanaal afkomstig uit Belgische prospectie in 1919.

Deze structuur is de centrale structuur van 3 structuren getekend noordelijk van de Hoornstraat. Hij is aangeduid met een cijfertje "7". Meer westelijk zie je de verdwenen grote manschappenbunker voor 100 man Mo M 06 (nr 9). Deze structuur is 1 van 3 structuren van een klassieke cluster op de achterlijn die eveneens net zoals ter hoogte van de Preekboomstraat nog volledig aanwezig is. De bunker Mo M 04 (nr 6) is de bunker voor het plaatsen van een signaallamp. Iets noordoostelijk hiervan ligt deze kleine telefoniebunker Mo M 03, ingebouwd in een woning (nr7). De bijhorende commandobunker ligt hier noordoostelijk van in een kleine weide, Mo M 02 (nr 8).

Meer zuidoostelijk ligt dan de voorlijn van Stutzpunkt Friedrich, een eveneens verdwenen manschappen - mitrailleurbunker Mo M 01 (nr 4). Kort daarbij lag nog iets noordoostelijker langs de Hoornstraat een bunkertje Mb M 03 die ondertussen blijkbaar in 2022 na het opheffen van zijn bescherming voor het zoveelste bouwproject werd gesloopt...

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:
  • Gemeente Moerkerke, Sectie B, kadastraal perceel 789 I3 (gedeeltelijk) - de bunker heeft nooit een apart kadasternummer gehad.

Kadasterschets detail en luchtfoto.

Gezien we hier in een totaal verkaveld gedeelte van Moerkerke zitten, krijg je natuurlijk een kluwen van kleinere percelen. het hier besproken perceel B789I3 is te zien op de rechter kant van de weg Houtincwerve. Op deze kadasterschets is het het 3e laatste gebouw op de rechter kant aangeduid in het wit. De structuur zit wel degelijk ingewerkt in de voorlaatste woning op de rechter kant. In dit geval is ook de nog aanwezige commandobunker achteraan de weg aangeduid als een bestaand gebouw (zonder eigen kadasternummer).
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
  • Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
  • Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
  • Het stond de eigenaar dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
  • Deze bunker zit ingewerkt in een woning en is dus eigendom van de eigenaars van de respectievelijke woning.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunkers stonden. Op deze luchtfoto van 1971 staan de 3 bunkers allen duidelijk nog zichtbaar op. Mo M 04 staat toen al achter de woning op de hoek van Hoornstraat en Sint Lievenspad. Deze bunker Mo M 03 is in de Houtincwerve nog niet overbouwd met een woning. De bunker Mo M 02 staat duidelijk zichtbaar qua vorm achteraan in het weiland aansluitend op dezelfde weg.

Luchtfoto 2000 - 2003 www.geopunt.be

Je ziet vooral geleidelijk de bebouwing hier nog toenemen. Grootste verschil is dat ondertussen de bunker Mo M 03 overbouwd is met een woning (vrij centraal op de foto noordelijk van een open tuin langs de Houtincwerve).

Actuele luchtfoto Google Earth anno 2025

Nogmaals een vrij identieke situatie. Deze bunker is er alvast juist op aangeduid..

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • De bunker vormde samen met Mo M 04 en Mo M 02 een klassieke cluster van bunkers op de achterlijn.
  • De bunker voor een schijnwerper was altijd een aparte structuur zoals ook hier met Mo M 04.
  • De combinatie bestond uit een commandobunker Mo M 02 waarbij soms de telefoniecentrale apart bestond zoals hier (bunker Mo M 03). In andere gevallen werd deze telefooncentrale direct mee inbegrepen in de commandobunker zoals bij de bunker KH M 01 op Knokke op de Hazegrasstraat).

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

  • Het betreft de telefoniebunker bij een cluster van bunkers op de achterlijn.
  • Dit was een type van bunker die courant werd gebouwd in de directe nabijheid van commandobunkers om op die manier soms moeilijk te bereiken andere bunkers in de directe omgeving te kunnen berichten via telefonie.
  • Deze cluster op de achterlijn was onderdeel van Stutzpunkt Friedrich.
  • De eigenlijke voorlijn wordt in dit geval bijna doorsneden door de expressweg.
  • In het kader van de werken aan deze weg werd rond 2015 de bunker Mo M 01 samen met de villa waar hij zat ingebouwd gesloopt.
  • Ook de kleine observatiepost Mb M 03, reeds op Middelburg, blijkt ondertussen in 2022 zeer respectloos voor de zoveelste verkaveling gesloopt. Deze lag reeds oostelijk van de expressweg.
Structuur van het bunkertje:
  • Een dubbel geknikt toegangssas (S-vormig) en een telefoniekamer.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Allicht zal dit grondplannetje ook ongeveer kloppen met wat hier gebouwd werd en ingewerkt zit in de huidige woning. Voorlopig zijn van mijn kant geen details geweten van de bunker die hier ingewerkt zit. De eigenaars hebben enkel bevestigd op het moment van de prospectie dat er een bunker was maar zagen het niet zitten om hem te laten prospecteren, allicht om privacyredenen.

Omschrijving van het bunkertje:

  • Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door het Duitse Marinekorps. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
  • Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
  • Volgende details horende bij gelijkaardige structuren op de bunkerlijne zullen allicht ook voor deze bunker wel kloppen (maar zouden bevestigd moeten kunnen worden):
    • Een S-vormig, dubbel geknikt toegangssas
    • Toegankelijk via een aantal traptreden doordat het maaiveld wel hoger zal liggen dan het buitenterrein. Deze enige toegang zat langs de kant van de straat Houtincwerve.
    • Onderaan de enkele traptreden een sterfput voor eventueel water af te voeren.
    • Mogelijks een toegangsverdediging uitkijkend op de toegang
    • Mogelijks een observatiegat dat uitkijkt op de nog meer achteruit gelegen artilleriestellingen.
    • tussen sas en bunkerkamer een zware houten tussendeur
    • In de telefoniekamer zitten in de wanden een aantal nissen en uitsparingen.
    • Door de band zijn dit rechthoekige nissen en meestal ook 1 specifieke nis voor het plaatsen van een bunkerkachel.
    • Door de band zitten in de wanden houten latten waarop origineel houten wandbekleding werd bevestigd.
    • Mogelijks tegen de grond dynamiteergaten om de bunker in nood te kunnen proberen vernielen.
  • Door de band waren dit type van bunkertjes aan de buitenzijde voorzien van kleine houten blokjes die in het beton ingewerkt zaten. Hierop werd dan een nepwand, meestal hout, bevestigd zodat het geheel het uitzicht van bv een houten stalletje kreeg.
Actuele toestand van deze bunker:
  • De structuur zit volledig ingewerkt in een woning.
  • Alle details ontbreken op dit moment omdat tot op heden nog geen toelating werd verkregen hem te documenteren ter plaatse.
Draagt de bunker nog sporen van strijd:
  • De buitenzijde valt hiervoor niet meer te prospecteren.
  • Intern kon hij hiervoor nog niet geprospecteerd worden.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • De bunker zit bewaard en mee geïntegreerd in een woning.
  • Het zou leuk zijn voor deze inventaris hem ook eens meer in detail te kunnen prospecteren, fotograferen en documenteren voor de volledigheid van deze studie.
  • Het staat de eigenaars zeker altijd vrij hiervoor contact op te nemen via info@bunkergordel.be

Foto's

Allicht rond 1964 - 1965 - Collectie Familie Tiri via heemkundige kring 't Zwin Rechteroever

Allicht te koppelen rond 1964 - 1965.

Persoonlijk vind ik dergelijke fotootjes geweldig. Een kind, ondertussen geïdentificeerd als Mevr Linda Tiri, dat poseert bij de kippen met op de linker zijkant, dit kleine bunkertje in nog niet overbouwde toestand.

De toegang van de structuur zat langs de weg Houtincwerve. Wel stond de bunker allicht iets te ver van de weg verwijderd om rechtstreeks aan de huidige voorgevel van de woning gekoppeld te worden. Ook de bebouwing, het oude hoevetje aan de overzijde van de straat, zal al lang niet meer bestaan.

(Foto: Collecitie Familie Tiri via Heemkundige kring 't Zwin Rechteroever)

Eigen prospecties 2016 - 2017

Zicht op de doodlopende wegel Houtincwerve.

Rechts de woning waarin de bunker overbouwd in zou moeten zitten.

Allicht, als je ziet op de oudere foto, staat de bunker alvast verder van de straat. Allicht zit hij dan ook niet op de kop van de woning tegen de straat te zoeken.

Zicht op de verdere woning vanaf de straat. Vanaf de straat zie je niet echt zaken die wijzen op een ingewerkte bunker.

Enkel de horizontale spleet in de voorwand zou laten vermoeden dat de bunkertoegang hier kortbij achter deze wand steekt en deze dient als extra ventillatie. Toch zou het mij verbazen, wetende wat je op de oude foto ziet. Zoals al gemeld, vermoed ik dat hij niet zo kort tegen de straat stond.

Terugblik van meer achteraan de straat.

Specifieke bijkomende interessante bronnen:
Vorige: Mo M 04
Volgende: Mo M 02